Şiir ve şair

"Şi­irin ye­ri­ni düz­ya­zı aldı.

Şi­ir­den ge­ri­ye bize ne kaldı?”

Ede­bi­yat sa­na­tı­nın hemen hemen bütün mil­let­le­rin ta­ri­hin­de­ki en temel, en eski, en yay­gın, en es­te­tik ve en asli türü şi­ir­dir. Bunu kimse inkar ede­mez ve ret ede­mez. Şi­irin ta­ri­hi o kadar es­ki­dir, in­san­lık var ol­du­ğun­dan bu yana şiir hep var ol­muş­tur. Şiir, ilk edebi söy­le­yiş­ler­den bu­gü­ne, in­sa­noğ­lu için en sıcak, en et­ki­li ve en lirik bir söz sa­na­tı ola­gel­miş­tir. O kadar ki, çoğu dönem ve top­lum­lar­da ede­bi­yat ile şiir öz­deş­leş­miş­tir; ede­bi­yat de­ni­lin­ce zi­hin­ler­de be­li­ren ilk örnek, şiir ol­muş­tur. Bazı top­lum­lar­da şiir ve ede­bi­yat o kadar iç içe­dir ki, o top­lum­da şiir varsa ede­bi­yat var­dır, şiir yoksa ede­bi­yat­ta ol­ma­mış­tır. O zaman şu so­ru­la­rı so­ra­lım; 'Şiir nedir?', 'Şair kim­dir?', 'Şiir ile şair ara­sın­da nasıl bir iliş­ki var­dır?' 'Şa­ir­ler şi­ir­le­ri­nin içe­ri­sin­de ne kadar yer ala­bi­lir­ler?' 'Şa­ir­le­rin ve fikir adam­la­rı­nın şiir ve şair hak­kın­da­ki dü­şün­ce­le­ri ne­ler­dir?’

Tarif, açık­la­ma, ana­liz yo­luy­la ortak ve her­ke­sin kabul ede­bi­le­ce­ği ge­nel-ge­çer so­nuç­la­ra ulaş­mak sa­de­ce po­zi­tif bi­lim­le­re has bir özel­lik­tir. Ama sanat la­bo­ra­tu­ara so­ku­la­maz bir ol­gu­dur. Sa­nat­ta ferdi de­ğer­ler ön plan­da­dır. Bunun için şi­irin, şa­irin ve ikisi ara­sın­da­ki iliş­ki­nin ta­ri­fi zor­dur. Mon­ta­ig­ne bu ko­nu­da şöyle bir izah­ta bu­lu­nur:

"Şi­irin orta hal­li­ce­si bey­lik öl­çü­ler­le, sanat bil­gi­si ile yar­gı­la­na­bi­lir; ama şi­irin iyisi ola­ğa­nı aşan ku­ral­la­rın ve aklın üs­tün­de­dir. Onun gü­zel­li­ği­ni sağ­lam ve olgun bir gö­rüş­le fark eden, bir şim­şe­ğin pa­rıl­tı­sı kadar gö­re­bi­lir ancak. O gü­zel­lik ak­lı­mı­zı iş­let­mez, ba­şı­mız­dan alır, allak bul­lak eder.'”

ŞİİR NEDİR?

Aris­to'dan bu yana pek çok fi­lo­zof, es­te­tik­çi, ede­bi­yat bi­lim­ci­si ve sa­nat­kâr şi­irin ta­ri­fi­ni yap­mış­tır. Ama ortak bir nok­ta­da bu­lu­şa­ma­mış­lar­dır. Yani öznel bir ol­gu­dur. Bu ne­den­le şi­irin ta­ri­fi­ni an­sik­lo­pe­dik bil­gi­den zi­ya­de çe­şit­li sa­nat­çı, dü­şü­nür ve şa­iri­miz­den almak en doğ­ru­su ola­cak­tır.

İlk önce şunu bil­mek lazım; şiir mef­hu­mu­nun her gö­nül­de fark­lı bir yere, ma­na­ya ve ta­ri­fe sahip ol­ma­sı şi­irin do­ğa­sın­dan kay­nak­la­nır; çünkü şiir, bir bilim dalı değil, sanat da­lı­dır. Her­ke­sin es­te­ti­ği, zevki ve ka­bu­lü bir­bi­ri­ni tut­maz.