Çocukları yönlendiren öğretmen: Televizyon

Te­le­viz­yon, or­ta­ya çık­tı­ğı andan iti­ba­ren in­sa­noğ­lu­nun ha­ya­tı­na her alan­da gir­miş ve vaz­ge­çil­mez bir par­ça­sı ha­li­ne gel­miş­tir. Te­le­viz­yon ha­re­ket, ses, renk ve ışığı bir­leş­ti­re­rek ilgi çek­mek­te; bir­den fazla du­yu­ya yö­nel­di­ği için de et­ki­si art­mak­ta­dır. Top­lu­mun en küçük bi­rey­le­ri olan ço­cuk­lar da, gü­nü­mü­zün en yay­gın ve etkin kitle ile­ti­şim aracı olan te­le­viz­yon­dan et­ki­len­mek­te­dir­ler. Ço­cuk­la­rın ya­şı­na, ge­li­şi­mi­ne, aile­sel ve çev­re­sel fak­tör­le­ri­ne, iz­le­dik­le­ri prog­ram içe­rik­le­ri­ne bağlı ola­rak te­le­viz­yon­dan et­ki­len­me dü­zey­le­ri­nin fark­lı­laş­tı­ğı gö­rül­mek­te­dir. 

Ay­rı­ca Tür­ki­ye’de ço­cuk­la­ra yö­ne­lik şid­de­tin ve diğer olum­suz olay­la­rın ya­şan­ma­sı ve bun­la­rın te­le­viz­yon­da yer al­ma­sı, basın mes­lek il­ke­le­ri­nin dik­ka­te alın­ma­dı­ğı ha­ber­le­rin ya­yın­lan­ma­sı ço­cuk­lar üze­rin­de derin izler bı­ra­ka­bil­mek­te­dir. Ha­ber­le­rin şid­det, kan, kavga ve savaş gibi kav­ram­lar­la in­san­la­ra su­nul­ma­sı ve bun­la­rın ço­cuk­lar ta­ra­fın­dan da iz­le­ne­ce­ği­nin he­sa­ba ka­tıl­ma­ma­sı, haber de­ni­lin­ce ço­cuk­la­rın ak­lı­na olum­suz ol­gu­la­rın gel­me­si­ne neden ol­mak­ta­dır. Bir ço­cu­ğun yaşı, te­le­viz­yon­da hangi prog­ram­la­rı sey­ret­ti­ği, ne kadar süre te­le­viz­yo­nun önün­de kal­dı­ğı, kim­ler­le bir­lik­te bu et­ki­le­şi­mi pay­laş­tı­ğı gibi pek çok etken, te­le­viz­yon çocuk et­ki­le­şi­min­de de­ğiş­ken fak­tör­ler ola­rak kar­şı­mı­za çık­mak­ta­dır.

İyi se­çil­miş prog­ram­lar, ço­cuk­la­rın bil­gi­si­ni, hayal gü­cü­nü ar­tı­ra­bi­lir. İlk yıl­lar­da özel­lik­le rek­lam­lar be­bek­le­rin ve ço­cuk­la­rın il­gi­si­ni daha fazla çeker. Müzik ka­nal­la­rı da aynı şe­kil­de mü­zik-ritm ve renk­li gö­rün­tü­le­rin eşlik et­ti­ği klip­ler ne­de­niy­le ilgi çe­ki­ci olur.

Küçük yaş­lar­dan iti­ba­ren te­le­viz­yon iz­le­me sa­at­le­ri sı­nır­lan­dı­rıl­ma­yan ço­cuk­lar, okul yaş­la­rın­da te­le­viz­yon ba­ğım­lı­sı ol­ma­ya aday ol­mak­ta­dır­lar. Kont­rol­süz şe­kil­de te­le­viz­yon iz­let­ti­ri­len ço­cuk­la­rın yorum yapma, mu­ha­ke­me etme ye­te­nek­le­ri­nin olum­suz et­ki­len­di­ği bi­lin­mek­te­dir.

Rek­lam ve klip­le­ri kont­rol­süz­ce iz­le­yen ço­cuk­lar ve­ri­len her tür me­sa­jı ka­lı­cı ola­rak ala­bi­lir; korku, kaygı, öfke gibi duy­gu­la­rı yoğun ya­şa­ya­bi­lir. Ço­cuk­la­rın zaman zaman şid­det eği­lim­le­ri­nin art­tı­ğı ve sos­yal iliş­ki­ler­de zor­la­na­bil­dik­le­ri bi­lin­mek­te­dir. 

“Ça­ma­şır, bu­la­şık, yemek gibi ya­pıl­ma­sı ge­re­ken bir­çok tat­sız işin al­tın­da bo­ğu­lu­yor ol­sa­nız bile, ço­cu­ğu­nu­zu siz bun­lar­la meş­gul­ken te­le­viz­yon­dan başka bir uğ­raş­la il­gi­len­me­si için yön­len­di­rin. Te­le­viz­yo­nun önün­de sakin otur­mak­tan­sa, bı­ra­kın daha fazla kir­le­ten ya da da­ğı­tan diğer ak­ti­vi­te­ler­le il­gi­len­sin.”

“Yatak oda­sı­na te­le­viz­yon koy­mak, kendi ken­di­ni­ze kur­du­ğu­nuz bir tuzak ola­cak­tır. Ya­tak­ta te­le­viz­yon sey­ret­mek çok kon­for­lu­dur, fakat en ufak bir yor­gun­luk­ta bir elde ku­man­da diğer elde abur cubur yi­ye­cek­ler­le son de­re­ce sağ­lık­sız bir yaşam şekli edin­me­ni­ze neden olur. Yemek es­na­sın­da te­le­viz­yo­nun açık ol­ma­sı ise aile­de­ki tüm ile­ti­şi­mi kes­me­nin en emin yo­lu­dur!”

“Ço­cu­ğu­nu­zun te­le­viz­yon sey­re­dip sey­ret­me­me­si­ne, prog­ra­mın ya da çizgi fil­min ona uygun olup ol­ma­dı­ğı­na siz karar verin. Küçük yaş­lar­da kon­sant­ras­yo­nu bozma kay­na­ğı olan za­ping yap­mak­tan ka­çı­nın.”

“Tam ter­si­ne, bi­linç­li ve eleş­ti­ren bir te­le­viz­yon iz­le­yi­ci­si­ne yavaş yavaş dö­nüş­me­si­ni ona öğ­ret­mek için ya­nın­da kal­ma­ya ça­lı­şın. 6-7 ya­şı­na doğru onun çizgi film­ler­den başka şey­ler iz­le­me­si­ne izin ver­di­ği­niz­de bazı temel bil­gi­le­ri açık­la­yın. Ör­ne­ğin, ona film­le ger­çe­ği ayırt et­me­si­ni öğ­re­tin; ‘Bir­bir­le­riy­le kavga eden­ler as­lın­da rol ya­pı­yor’, ‘Bütün bun­lar as­lın­da sana ak­şam­la­rı oku­du­ğum ma­sal­lar gibi ger­çek ol­ma­yan şey­ler, ör­ne­ğin gör­dü­ğün bu kan as­lın­da ket­çap’ gibi.”