Mevsimsel depresyon

Mevsimsel depresyon, kış depresyonu, mevsimsel afektif bozukluk ya da mevsimsel duygudurum bozukluğu olarak da bilinen bu rahatsızlık, her yıl sonbahar ve kış aylarında günlerin kısalmasıyla ortaya çıkan bir depresyon türüdür. Mevsimsel depresyon mevsimlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Mevsimsel depresyon geçiren pek çok insanda belirtiler sonbaharda başlayıp kış boyunca devam etmesi olarak bilinse bile mevsimsel depresyon ilkbahar ve yaz aylarında da ortaya çıkabilir. Çoğu durumda mevsimsel depresyon belirtileri sonbahar ya da kış mevsiminde başlar, ilkbahar ve yazın güneşli günlerinde ortadan kaybolur. Aynı belirtiler bazı kişilerde ilkbahar ve yaz mevsimlerinde de kendini gösterebilir. Her iki durumda da belirtiler hafif başlar, mevsim ilerledikçe şiddeti artar.

Mevsimsel depresyon yaşayan kişiler sabah zor uyanma ve sabah yorgunluğu, gün boyunca kendini depresif hissetme, eskiden ilgi duyduğu aktivitelere karşı yoğun ilgisiz hissetme, depresif hissetme sebebiyle düşük enerji, uyku problemleri, dikkati sürdürme ve odaklanmada problemler, iştah da azalma veya artmaya bağlı olarak kilo problemleri gibi belirtiler yaşamakla beraber suçluluk hisleri, sık sık ölümü düşünme de belirtiler arasındadır. Mevsimsel depresyonun mevsimlere göre değişiklik gösterdiğinden bahsetmiştik. Sonbahar ve kış aylarında aşırı uyuma, kilo alımı, sosyal hayattan kendini geri çekme, cinsel isteksizlik yorgunluk ve düşük enerji kendini gösterirken, bahar ve yaz döneminde yaşanan belirtilerde iştahsızlık, uykusuzluk, cinsel dürtüde artış ve kilo kaybı belirgin belirtiler ile kendini göstermektedir.

Mevsimsel depresyonun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak; Mevsimsel depresyonun serotonin ve melatoninin kan düzeylerindeki değişikliklerle ilgili olduğu bilinmektedir. Sonbahar ve kış ayları ile birlikte gün ışığında geçen sürenin azalmasıyla ve karanlık geçen saatlerin artmasıyla serotonin düzeylerinde azalma, melatonin düzeylerinde ise artış görülmesiyle ortaya çıkmaktadır. Her yaştan insanda mevsimsel depresyon görülebilmekle birlikte ilk şikayetlerin ortaya çıkma yaşı ortalama 22- 23 tür ve diğer depresyon biçimleri gibi kadınlarda erkeklere oranla yaklaşık 4 kat daha sık görülür. Ailesinde veya yakın akrabalarında depresyon hikayesi bulunan kişilerde olma ihtimali yüksektir. Mevsimsel duygu durum bozukluğu, hemen herkeste ortaya çıkan normal mevsimsel değişikliklerin adeta uç bir durumu olduğundan, tedavisiz kendi kendini sınırlayabilmektedir. Ancak mevsimsel duygu durum bozukluğunun majör depresyonun bir türü olduğu asla unutulmamalı ve ihmal edilmemelidir.  

Bir duygu durum bozukluğuna mevsimsel duygu durum bozukluğu diyebilmek için  ise depresif periyodun yılın belli bir dönemi ile ilişkili olması koşulu yanı sıra ardışık iki yıl içinde sonbahar kış aylarında başlayan ve ilkbahar yaz aylarında düzelen atakların olması, başka bir ruhsal hastalığının bulunmaması, hastalığı tetikleyici psikososyal stres faktörlerinin olmamasına da dikkat edilmektedir.

Mevsimsel depresyonun tedavisinde genelde ilk başvurulan tedavi yöntemi ışık terapisidir. Mevsimsel depresyon geçiren kişilerde özellikle belirtiler şiddetliyse antidepresan tedavisi işe yarayabilir. Size kendinizi kötü hissettiren negatif düşünceleri uzaklaştırmak, stresinizi azaltmak için kullanılan bir diğer tedavi yöntemi ise; psikoterepidir.

Zihin ve beden ilişkisinin bütünlüğünü göz önünde bulundurarak bizler bu süreci en hafif düzeyde atlatabilmemiz için neler yapmalıyız birlikte bakalım.
1 - Gün ışığından faydalanmayı ihmal etmeyin, bunun için kapalı mekânlarda kalmayın, eve hapsolmayın, mesai aralarınızda, öğlen yemeklerinizden sonra açık havaya çıkmaya özen gösterin.
2-  Uykunuzun düzenli olmasına özen gösterin. Özellikle kış aylarında uyku saatiniz uzayabilir. Evde vakit geçirme isteğiniz artabilir.  Havanın karanlık oluşu sizi uykuya bağlayan nedenler arasında olmamasına dikkat edin . Zaman öldürmek adına saatlerce telefona bağlı kalmayın.  Uyku saatleri arasında odanın karanlık olması önemli bir faktördür. Çünkü   uykunuzu sağlayacak melatonin ancak karanlık halinde etkili olacaktır.

3-   Hobilerinizin aksamasına müsaade etmeyin.

4- Düzenli bir spor elbette ki istenilen bir durumdur. Fakat günlük yaşamın getirdiği sorumluluklar sizler de aksatmaya neden olabilir.  Hafta da en az 3 gün açık havada 40-45 dakika kaslarınızı yormadan  yürümek zihin ve beden ilişkinizi sağlıklı yönetmek adına kaçınılmaz fırsat olacaktır.

5-  Sosyal yaşantınızı ihmal etmeyin ve isteksizlğinizin önüne geçin. Aileniz ve arkalarınızla vakit geçirmeye özen gösterin. Bu şekilde yalnızlık ve suçluluk hisleriniz de azalma meydana gelecektir.

6-  Dikkat ve konsantrasyonunuz uzun vadeli sürdürmek istiyorsanız yoga, farkındalık egzersizleri, nefes egzersizleri, kas gevşeme egzersizleri gibi meditatif yöntemleri kullanmayı ihmal etmeyin ve bu yöntemleri hayatınızın bir parçası olarak görmeyi sağlayın.

7-  Mevsimsel depresyonun belirtilerinden olan aşırı kilo alma normaldir. İlk zamanlar size çok lezzetli gelen yiyecekler daha sonrasında aşırı kilo alma problemi ile karşı karşıya bırakabilir. Özellikle karbonhidratlı yiyecekleri az tüketmeye özen gösterin.

8-  Evde vakit geçirme, kapalı ortam da bulunma , yalnız kalma isteği sizi yoğun düşüncelere itebilir ve hemen çözüme ulaşmayan düşünceleriniz sizlerde bunalım, öfke , kaygı gibi semptomlara yol açabilir.  Düşüncelerinizle savaşmayın, önem sırasını belirleyip yavaş yavaş ilerlemeyi tercih  edin .

Mevsimsel depresyonu teşhis edebilmek detaylı sorgulama, fiziki muayene ve laboratuvar testleri ile mümkündür. Tanı da önemli olan en az iki yıl arka arkaya, yılın aynı zamanında depresyon ve diğer bulgulara sahip olunup olunmadığı,  depresyon dönemlerinin ardından depresyon olmayan dönemlerin gelmesi, ruh halinizdeki ve davranışlarınızdaki değişiklikleri açıklayacak başka bir neden olmamasıdır.  Size yakın bulduğunuzu hissettiğiniz kriterler sizin mevsimsel depresyon olduğunuz anlamına gelmemekle beraber kendinizi etiketlemekten kaçınmanız gereken bir durumdur. Bir uzmandan yardım almayı ihmal etmeyiniz. Sağlıklı günler dilerim.                
                                                                                                           
 Psikolog Edanur Erdem