KOD 18

Çoğumuz bunun ne anlama geldiğini bilmiyoruzdur. Hani derler ya yaşamadan kimse bilemez ancak tahmin eder. Şanlıurfa’da 300 işçi bunu tahmin etmesine gerek kalmadı. Kod 18’in ne anlama geldiğini yaşayarak öğrendiler. Sendikayla sözleşmeye yapmayan veya yapmaya yanaşmayan fabrika sahipleri işin sonra ermesini gerekçe göstererek 300 kişiyi işten atarak fabrikayı kapatmış.

Alınan karar sonrasında çeşitli tepkiler oluşmuş işçi kanadından. Fabrikanın önünde toplanıp eylem yaptılar. Daha sonra da Topçu meydanında açıklama yaptılar. Konuyla ilgili meclise soru önergesi bile verildi. Şimdi bu 300 işçi ne olacak? Ekonominin bu kadar sıkıntılı olduğu bir dönemde bunlar evlerine nasıl ekmek götürecek? Bundan sonrası için umutları var mı? Soruları artırmak kolay 300 işçinin bundan sonraki yaşamları zor artık.

İşsizlik kilit bir ekonomik göstergedir. Eskisi gibi bir yaşam olmayacak. Belirsizlikler saracak her yeri. Birey için işini kaybetmek ekonomik anlamda hayat standardının düşmesi demektir. Kişi yaşadığı bu büyük kayıp duygusuyla geleceğe daha endişeli ve kaygılı bakma eğiliminde olur. Daha büyük felaketlerin başına geleceğine dair derin bir korku ve belirsizlik duygusuyla baş başa kalır.

Daha önce kod 29 şimdi ise kod 18
Daha önce pandeminin ilk başladığı dönemlerde kod 29 diye bir şey vardı. Türkiye’de koronavirüs salgınının etkilerine karşı alınan önlemler arasında “işten çıkarma yasağı” da bulunuyordu o dönem için. İşten çıkarma yasağı, İş Kanunu kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın, her türde iş veya hizmet sözleşmesi ile çalışanlar için uygulanıyor. Düzenleme kapsamında işveren, “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık” dışında hiçbir gerekçe ile iş aktini feshedemiyor. Ancak İş Kanunu’nun 25/2 maddesi kapsamında işten çıkarmanın “yasal” olması nedeniyle birçok işçi, bu maddede sıralanan “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” kapsamında işten çıkarılıyor. O dönem bu durumla ilgili çok mağduriyet yaşanmıştı. Bu kod ile işten çıkarılanın bundan sonraki yaşamına etki fazla oluyordu. Çünkü Kod 29’la işten çıkarılan kişiler, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklardan faydalanamıyordu. Ancak mahkeme yoluyla kazanımlarını elde edebiliyordu.

Şimdi de Organize Sanayi bölgesinde bulunan bir fabrikada sendikalaşmadan dolayı 300 kişiyi kod 18’den işten çıkardı. Kod 29’dan farklı olarak İş sona erdi diye işten çıkarılanlara tazminatları da ödenmemiş.  Bundan sonrası yine mahkeme salonlarına taşınacaktır. Kapatma kararı alan fabrika yeniden açar mı işten çıkardığı işçileri yeniden işe alır mı? Bunu da zaman gösterecektir.

Daha fazla işsiz daha az toplam ekonomik üretim gerçekleşeceği anlamına gelir. İşsizlerin işsizlik dönemlerinde en azından geçimlerini sağlayabilmeleri için tüketim yapmayı sürdürmeleri gerekecektir.
Haftaya görüşmek üzere…