Öğretilmiş çaresizlik kader değildir

Psi­ko­lo­ji bi­li­mi­ne göre “öğ­re­til­miş ça­re­siz­lik” Yani birey, hangi dav­ra­nı­şı gös­te­rir­se gös­ter­sin, ne kadar emek ve çaba har­car­sa har­ca­sın, belli bir du­ru­ma ait olan so­nu­cu kont­rol edip de­ğiş­ti­re­me­ye­ce­ği­ne ina­na­rak bu so­nu­cu zo­run­lu ola­rak ka­bul­len­me­si­dir 

Ya­şa­dı­ğı­mız köy, ilçe,il ve ül­ke­nin bize yön ver­di­ği dav­ra­nış­la­rın en ba­şın­da öğ­re­til­miş ça­re­siz­lik gelir. Daha doğ­du­ğu­muz gün­den iti­ba­ren için­de bu­lun­du­ğu­muz top­lum bize sor­gu­la­ma­yı değil ka­bul­len­me­yi öğ­re­ti­yor.

Türk ve Doğu Aile­le­rin ço­cuk­la­rı bir şey­le­ri yap­ma­ma­yı öğ­re­ne­rek baş­lı­yor ha­ya­ta; ona do­kun­ma, bunu yapma, bunu söy­le­me ayıp vs. 

Bun­dan do­la­yı ge­liş­ti­ren değil var olanı yar­gı­la­ma­yan hemen kabul eden bi­rey­ler ola­rak ha­ya­ta atı­lı­yo­ruz ,Öğ­re­til­miş Ça­re­siz­lik kur­ba­nı bi­rey­ler ola­rak. 

He­pi­mi­zin bil­di­ği o meş­hur de­ne­yi baz alır­sak, 

Ka­fe­se ka­pa­tıl­mış bir kö­pe­ğe her zil se­sin­den sonra bir elekt­rik akımı ve­ri­yor­lar. Doğal ola­rak köpek kaç­ma­ya yel­ten­di­ğin­de kar­şı­sı­na ko­nul­muş bir çit en­ge­li­ne ta­kı­lı­yor. Be­lir­li bir ko­şul­lan­dır­ma aşa­ma­sın­dan sonra ka­fe­sin önün­de­ki çit kal­dı­rı­lı­yor, fakat köpek kaçıp kur­tu­la­bi­le­cek­ken, acı çek­me­si­ne rağ­men kaç­ma­yı de­ne­mi­yor. Deney de­fa­lar­ca tek­rar­la­nı­yor ama ne yazık ki "ça­re­siz­li­ği" öğ­ren­miş olan köpek, artık zil se­sin­den sonra gelen elekt­rik şo­ku­na rağ­men kaç­ma­ya yel­ten­mi­yor.

As­lın­da Doğu top­lum­la­rı­nın da ya­şa­dı­ğı tam ola­rak böyle bir şey­dir.

Me­se­la bir fik­ri­mi­zi kime an­lat­sak “Ül­ke­yi sen mi kur­ta­ra­cak­sın, böyle gel­miş böyle gider” der­ler, Yeni bir iş kur­mak is­ter­si­niz “ benim bir ta­nı­dı­ğım­da aynı şeyi ya­pa­cak­tı ama battı tut­maz o iş” der­ler, spora baş­la­mak is­te­riz “ bir­kaç gün gider sonra sa­lar­sın sen” der­ler gibi bir sürü heves kı­rı­cı du­rum­la kar­şı­la­şı­rız. 

Top­lum ken­di­ni ça­re­siz his­set­ti­ğin­den do­la­yı ço­cuk­la­rı için ka­za­sız be­la­sız bir yaşam is­ti­yor, yeter ki işi olsun, pa­ra­sı olsun diyor. Daha faz­la­sı­nın ha­ya­li­ni bile ku­ra­mı­yor. Bütün bun­lar geri kal­mış ve kal­ma­ya mah­kum olan top­lum­la­rın gün­de­lik ha­ya­tın­da bariz ola­rak gö­rü­nür ve bunun adı ÖĞRETİLMİŞ ça­re­siz­lik­tir. 

Peki böyle mi ol­ma­lı?

Bir Aile ço­cu­ğu için an­lam­lı bir yaşam is­te­me­li ,ya­şa­na­bi­lir bir dünya için çağın pa­ra­dig­ma­sı­nı kav­ra­yan, ada­let ve öz­gür­lük te­me­lin­de ye­ni­den inşa edecek bir cocuk ye­tiş­tir­me ha­ya­li­ni kur­ma­lı . Ken­di­si­ne gü­ve­ni olan, ka­rar­la­rı­nı ken­di­si ve­re­bi­len, ini­si­ya­tif alan bir bi­rey­ler ye­tiş­tir­me­li. 

Ge­liş­miş top­lum­la­rın­da da oğ­re­til­miş ça­re­siz­lik var­dır. Lakin de­ne­me fır­sa­tı­nız yok de­necek kadar azdır. Bu top­lum­la­rın­da­ki bi­rey­ler­de sor­gu­la­yan, araş­tı­ran ve ana­liz eden kitle fazla ol­du­ğun­dan kimse hemen bir şey­le­ri kabul etmez yani ka­der­ci­lik yok­tur.

Peki Ne Yap­ma­lı?

As­lın­da di­ni­miz­de bunu kabul etmez, oku em­riy­le baş­la­yan ilahi kitap,’ Bir top­lu­luk ken­di­ni de­ğiş­tir­me­dik­çe Allah da on­la­rı de­ğiş­tir­me­ye­cek­tir’ (Rad–11), bu­yu­rur­ken ,tam da bunu ima eder . oku­yun, araş­tı­rın, sorun sor­gu­la­yın. Top­lum­sal de­ği­şi­min ge­rek­li­li­ği­ne, dö­nü­şü­mün mut­la­ka top­lu­mun de­ği­şi­mi­ne bağlı ol­du­ğu­na, için­de bu­lun­du­ğu­muz bu­na­lım­dan ve ca­hil­lik ba­tak­lı­ğın­dan kur­tul­ma­mız şart­tır.

Oku­du­ğum bir çok ki­şi­sel ge­li­şim ki­tap­la­rın­da , öğ­re­til­miş ça­re­siz­lik ile başa çık­ma­nın yol­la­rı şöyle özet­le­nir.

YE­TE­NEK­LERİNİZİ KEŞ­FEDİN :Ye­te­nek­le­ri­ni­zi iyi bilin. İlla resim ya­pa­ca­ğım di­ye­rek içi­niz­de­ki Mo­zart’ı top­ra­ğa göm­me­yin. Çe­şit­li alan­la­rı de­ne­yin ve en ba­şa­rı­lı ol­du­ğu­nuz üze­ri­ne yo­ğun­la­şın.

PLAN­LI HA­RE­KET (BÖL-PAR­ÇA­LA-YUT) :Yap­mak is­te­dik­le­ri­ni­zi kendi için­de par­ça­la­ra ayı­rın ve her at­la­dı­ğı­nız ba­sa­mak­ta ken­di­ni­ze ödül verin. Çünkü Toplu ve Uzun va­de­li he­def­ler sı­kıl­ma­ya neden ola­bi­lir.

BA­ŞA­RI­LI BİREY­LERİN HA­YA­TI­NI OKU­YUN :Gö­re­cek­si­niz ki onlar da ba­şa­rı­sız­lı­ğa uğ­ra­mış­lar fakat asla vaz­geç­me­miş­ler­dir

HA­TA­LAR­DAN DERS ÇI­KAR­MAK :Yap­tı­ğı­nız ha­ta­la­rı tec­rü­be İçin ders sayın. O zaman ba­şa­rı­sız ol­ma­nız şimdi de ba­şa­rı­sız ola­ca­ğı­nız an­la­mı­na gel­mez

İÇ KO­NUŞ­MA­LA­RI­NIZ POZİTİF OLSUN :İç ko­nuş­ma­la­rı­nız olum­lu olsun. Ken­di­ni­zi güne olum­lu ha­zır­la­yın,

YENİLİKÇİ OLUN :Ha­tı­nı­za yeni bir şey­ler katın. Yeni bir dil öğ­ren­me­ye ça­lı­şın, kitap oku­yun, ti­yat­ro­ya gidin. Ne ya­par­sa­nız yapın bir ön­ce­ki günle aynı kal­ma­yın.

POZİTİF İNSAN­LAR­LA KO­NU­ŞUN :Po­zi­tif bakan in­san­lar­la ko­nu­şun. Gö­re­cek­si­niz ki ener­ji­niz ve ba­şar­ma is­te­ği­niz ar­ta­cak­tır. Sü­rek­li şi­ka­yet eden, ha­ya­ta olum­suz bakan in­san­lar­dan uzak durun

PES ETMEK YOK :Şart­lar zor ola­bi­lir, hedef çok yük­sek ola­bi­lir ama asla vaz­geç­me­yin. Çünkü Pes eder­se­niz hiç şan­sı­nız kal­maz.

Asıl ça­re­siz­lik ken­di­ne elim­den ge­le­ni yap­tım mı diye sor­mak­tır.