Cumanın Edasının Şartları

Şüp­he­siz bir çok önem­li hatta önem­siz ko­nu­lar­da bile plan­la­nan ve pro­je­len­di­ri­len bir du­ru­mun edası, ifa­sı­nın şart­la­rı var­dır. Mü­min­le­rin en büyük bay­ra­mı olan Cuma'nın ve dini bay­ram­la­rın eda­sı­nın şart­la­rı da fıkıh ki­tap­la­rı­mız­da şöyle sı­ra­lan­mak­ta­dır.

1. Cuma Na­ma­zı­nı bu­lu­nu­lan yer­de­ki is­la­mi kaide ve ku­ral­la­ra, kanun ve ya­sa­la­ra bağlı hük­me­den ida­re­ci­nin veya onun gös­te­re­ce­ği kim­se­nin kıl­dır­ma­sı. Daha önce şart­la­rı­na haiz ida­re­ci, mekan ve cu­ma­nın kıl­dı­rıl­dı­ğı yerde o an iti­ba­rıy­la ida­re­ci veya gö­rev­len­dir­di­ği bir şahıs bu­lun­ma­yan bir yerde, müs­lü­man ce­ma­atin ta­yi­ni ile iç­le­rin­den biri Cuma Na­ma­zı­nı kıl­dı­ra­bi­lir. İslâm hü­küm­le­ri­nin uy­gu­lan­ma­dı­ğı (daru’l-harb gibi) yer­ler­de bile fiili ve reel ola­rak Cuma Na­ma­zı böyle kı­lın­mak­ta­dır.

2. Hutbe oku­ma­ya izin, namaz kıl­dır­ma­ya da izin­dir. Aksi de böy­le­dir. Bu her iki gö­re­vi yap­ma­ya yet­ki­li olan zat, bir özür olsun ol­ma­sın, ye­ri­ne baş­ka­sı­nı tayin ede­bi­lir…

3. Genel izin. Belli bir yerde müs­lü­man­la­rın top­la­nıp Cuma Na­ma­zı­nı kıl­ma­la­rı için aynı şart­la­ra haiz olan ida­re­ci ta­ra­fın­dan mü­sa­ade edil­miş ol­ma­lı­dır…

4. Vak­tin de­va­mı. Cuma Na­ma­zı­nı kı­la­bil­mek için Öğle Vakti devam etmek üzere ol­ma­lı­dır. O günün Öğle Na­ma­zı vak­tin­de cuma na­ma­zı kı­lın­ma­mış ise, yal­nız onu, öğle na­ma­zı­nı kaza etmek ge­re­kir.

5. Ce­ma­at bu­lun­ma­sı. Şöyle ki: Cuma Na­ma­zı için ce­ma­atin en az mik­ta­rı, imam­dan başka ehli sün­net itiks­dı ve iç­ti­ha­dı­na göre iki-üç ki­şi­dir…

6. Cuma'nın farz olan na­ma­zın­dan önce hutbe oku­mak. Vak­tin gir­me­sin­den sonra mev­cut ce­ma­atin hu­zu­run­da bir hutbe okun­ma­sı ge­re­kir. Bunun için­dir ki, hutbe oku­nur­ken ce­ma­at bu­lun­ma­yıp da son­ra­dan na­maz­da bu­lu­na­cak ol­sa­lar, na­maz­la­rı caiz olmaz…

Cuma Hut­be­si­nin rüknü, İmam-ı Azam’a göre, Allah’ı zi­kir­den iba­ret­tir. Onun için hutbe ni­ye­ti ile yal­nız El­ham­dü­lil­lâh yahut Süb­hâ­nal­lah yahut Lâ ilahe il­lal­lah de­nil­se de ye­ter­li olur…

Hut­be­nin va­cib­le­ri, ha­ti­bin ta­ha­ret üzere bu­lun­ma­sı, avret sa­yı­lan yer­le­rin ör­tü­lü ol­ma­sı ve hut­be­yi ayak­ta oku­ma­sı­dır.

Hut­be­nin sün­net­le­ri de, hut­be­yi iki kısma ayır­mak ve bun­lar ara­sın­da bir teş­bih veya üç ayet oku­na­cak kadar bir zaman otur­mak­tır. Bu ba­kım­dan buna iki hutbe denir. Bu iki hut­be­den her biri hamd'ı, ke­li­me-i şe­ha­de­ti, salât ve se­lâ­mı kap­sa­ma­lı­dır.

Bi­rin­ci hutbe, her­han­gi bir ayet veya su­re­nin okun­ma­sı ile in­san­la­ra na­si­hat ve öğüt ver­me­yi, ikin­ci hutbe de müs­lü­man­la­ra bi­rey­sel ve bil­has­sa genel ma­na­da duayı kap­sa­ma­lı­dır, ikin­ci hut­be­de ima­mın sesi, bi­rin­ci hut­be­den biraz daha hafif to­naj­lı ol­ma­lı­dır…

Bu ko­nu­da Efen­di­mi­zin (sav) bu­yur­du­ğu bir ha­di­si şe­ri­fi­nin an­la­mı şöy­le­dir: “Na­ma­zı­nın uzun, hut­be­si­nin kısa ol­ma­sı bir kim­se­nin an­la­yış­lı bir din alimi ol­du­ğu­nun alâ­me­ti­dir. Artık na­ma­zı (ce­ma­ate ağır gel­me­yecek şe­kil­de) uza­tı­nız, hut­be­yi de kısa oku­yu­nuz. Ger­çek­ten bazı söz­ler, sihir gibi kalp­le­ri et­ki­ler.”

İşte böy­le­ce hut­be­ler, ma­na­yı ze­de­le­me­yecek bir be­lâ­gat kalp­le­ri ve ruh­la­rı ka­za­na­cak bir halde bu­lun­ma­lı­dır. As­hab-ı Kiram’dan ri­va­yet edil­di­ği­ne göre, Pey­gam­ber Efen­di­mi­zin na­ma­zı da, hut­be­si de orta bir halde idi. Çok kısa ve çok uzun ol­mak­tan beri idi.

Hatip, ezan oku­nup ta­mam­la­nın­ca­ya kadar min­ber­de otu­rur. Sonra ayağa kal­kar. Sonra giz­li­ce “Eûzü” çe­ke­rek aşi­kâ­ra hamd ve se­na­da bu­lu­nur. Hut­be­si­ni ce­ma­ate karşı söy­ler. Sa­vaş­la alın­mış bir bel­de­de hatip sol elin­de tu­ta­ca­ğı bir kı­lı­ca da­ya­na­rak hut­be­si­ni okur. Bu durum İslam’ın gü­cü­nü, İslam mü­ca­hid­le­ri­nin da­yan­dık­la­rı kuv­ve­ti ha­tır­la­tır. Mil­le­tin kah­ra­man­lı­ğı­nı art­tı­rır. Hutbe bi­tin­ce kamet ya­pı­lır. Bun­lar da hut­be­nin sün­net­le­rin­den­dir. Ha­ti­bin hutbe sün­net­le­ri­ni gö­zet­me­me­si veya dün­ya­lık ko­nuş­ma­lar­da bu­lun­ma­sı mek­ruh­tur.

7. Cuma Na­ma­zı­nın Şart­la­rı­na haiz yet­ki­li­nin özel ola­rak be­lir­le­di­ği zaman ve yet­ki­le­rin dı­şın­da, sı­ra­dan bir dağ, ova, kırda veya kar­ye­de de­ğil­de, şehir veya şehir hük­mün­de olan bir bel­de­de veya belde hük­mün­de bu­lu­nan bir yerde kı­lın­ma­sı…önem­li­dir.

8. İslam fık­hı­nın ge­rek­le­rin­den bi­ri­de müm­kün ola­bil­di­ğin­ce Cu­ma­nın eda edi­le­ce­ği şehir, belde veya Cuma Na­ma­zı kı­lı­na­cak bir veya en aza in­di­ril­miş izin­li yer­ler­de veya şe­hir­le­rin dı­şın­da namaz kılma yer­le­ri (Mu­sal­lâ) de­ni­len me­kan­da kı­lın­ma­sı esas­tır.

Halk, Cuma ve Bay­ram gün­le­rin­de orada, top­la­na­rak na­maz­la­rı­nı kı­lar­lar. İlahi emir ve ne­hiy­le­ri din­ler, namaz son­ra­la­rı önem­li sos­yal, si­ya­sal, eko­no­mik ve aile­vi gö­rüş­me­ler ya­pı­lır, Böy­le­ce be­ra­ber­lik­le­ri­ni, güç­le­ri­ni ve hakka olan bağ­lı­lık­la­rı­nı gös­ter­me­ye ça­lı­şır­lar­dı… Bir gün bütün bun­la­rın hak­kıy­la eda edi­le­ce­ği Cuma ve Bay­ram na­maz­la­rın­da bu­luş­mak umu­duy­la Allah'(cc)a ema­net olu­nuz.

Not: İnşal­lah ge­lecek hafta Cuma'nın sıh­ha­tı şart­la­rı­nı yaz­ma­ya ça­lı­şa­ca­ğız.